من نمی توانم همه ویژگی های این آپارتمان کوچک را خراب کنم

جوانی دورۀ توانمندی و نشاط جسمی و روحی و اوج فعالیت انسان است. جوان سرشار از استعداد و انگیزه و آماده برای درگیرشدن با چالش¬های سهمگین و ایجاد تغییرات بزرگ در درون و بیرون خود است. این قدرت و نشاط و استعداد منحصر به ابعاد مادی و جسمی نیست، بلکه در ابعاد روحی و معنوی و اخلاقی نیز هست. جوانْ کمال طلب و آرمان¬خواه و حق طلب است. جوان به علت برخورداری از توانمندی و شور و نشاط جوانی بیش از دیگر گروه¬های سنی آمادگی برای تغییر دارد و موانع حرکت و تغییر در او کمتر از سالخوردگان است. جوان به فطرت اصیل انسانی نزدیک¬تر از سالخورده است و دلبستگی کمتری به دنیا و جاذبه¬های مادی آن دارد؛ از این رو، آمادگی بیشتری برای ایجاد تحولات مثبت در خود دارد. به همین خاطر شخصیت انسان در ابعاد گوناگون جسمی، علمی، اخلاقی و معنوی بطور عمده در این دوره شکل می گیرد. این ویژگی¬ها موجب شده است که در فرهنگ¬های گوناگون جوانی و جوانمردی بارمعنایی مثبتی پیداکند، بطوری که حتی کسانی که در ظاهر و از جهت سن جوان نیستند ولی خصلت¬های اخلاقی ارزشمند دارند، جوان و جوانمرد خوانده می¬شوند و در کنار جوانی جسمْ جوانی دل مطرح شده است که با افزایش سن و فرسودگی تن به کهولت نمی¬گراید.
در آموزه¬های اسلامی نیز نگاه به جوان بسیار مثبت و خوشبینانه است. بر این اساس، در فرهنگ اسلامی مفهومی بنام فتوت و جوانمردی مطرح شده و رواج و گسترش یافته و منشأ شکل¬گیری جریان¬هایی گردیده که تا قرن¬ها تأثیرگزار بوده است. اهل فتوت به صفات کریمه و بزرگوارانه شناخته می¬شوند که در رأس آنها شجاعت و سخاوت و گذشت است. برخی سه صفتِ سخا، صفا و وفا را جوهر فتوت شمرده¬اند. البته پیش از اسلام هم شکل-هایی از جریان فتوت در میان اعراب و ایرانیان و احیانا ملت¬های دیگر وجود داشت، اما در دورۀ اسلامی مفهوم فتوت با الهام از قرآن و سیرۀ پیامبر و اهل بیت او با معارف اسلامی گره¬خورد و صبغۀ دینی و معنوی عمیق¬تری پیداکرد. مفهوم فتوت به صورت¬های مختلف در قرآن کریم ذکر شده است و کسانی همچون ابراهیم خلیل الله (ع) و یوسف صدیق و اصحاب کهف به آن توصیف شده اند. مَثل اعلای فتوت اسلامی و مقتدای آن در اسلامْ شخص پیامبر (ص) است که “سید الفتیان” است. پس از پیامبر (ص)، علی بن ابی طالب (ع) به عنوان الگوی شاخص فتوت شناخته شد؛ به این جهت که آن حضرت در زمان پیامبر هم از جهت سنی جوان بود و هم به تبع از پیامبر در اوج برخورداری از خصال جوانمردی بود.
در قرن دوم هجری فتوت با تصوف وعرفان اسلامی پیوند یافت و در پی آن گروه¬هایی با این عنوان شکل گرفت و آثاری که معمولا با عنوان “فتوت نامه” شناخته می¬شوند در این زمینه تألیف شد. گرچه گروه¬های فتیان امروزه به عنوان یک تشکل اجتماعی وجود ندارند، اما مفهوم فتوت با بار ارزشی مثبت همچنان زنده و رایج است.
امروزه که جوانان دنیا درگیر بحران¬های اخلاقی و معنوی هستند، احیای مفهوم فتوت و آیین جوانمردی و ترویج آن که می¬تواند هم حس جوانی و قدرت و نشاط و آرمان خواهی و کمال طلبی آنها را تأمین کند و هم آنها را به سوی اخلاق و معنویت سوق دهد، بسیار مفید و سازنده خواهد بود.
در این مقاله برآنم تا مفهوم جوانمردی و ویژگی های آن را در فرهنگ اسلامی-ایرانی واکاوی کنم و ابعاد گوناگون آیین فتوت را به اختصار بیان کنم.