مقدمه ای بر فلسفه اسلامی معاصر
ناشر:موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)
سال چاپ: 1389
کتاب مقدّمه اى بر فلسفه اسلامى معاصر دربردارنده مقدّمه، دوازده فصل و خاتمهاى است که به طور خلاصه گزارشى از آن را ارائه مىکنیم. غرض مؤلف محترم در این کتاب، معرفى فلسفه اسلامى معاصر و شناساندن برجستهترین چهرههاى آن است. وى نخست نگاهى اجمالى به زندگى و آثار ایشان مىاندازد، آنگاه به مهمترین ویژگىهاى تفکر فلسفى هر فیلسوف و اهمیت و نقش او اشاره مىکند. سپس به طرح و تحلیل برخى از نظریات آن فیلسوف مبادرت مىکند و سرانجام در مواردى وارد نقد و ارزیابى مىشود.
مؤلف در مقدّمه کتاب به نکاتى پیرامون اصل فلسفه، پیدایش فلسفه اسلامى و گسترش آن تا به امروز و وضعیت کنونى فلسفه در جهان اسلام اشاره مىکند. غرض اصلى مؤلف در این نوشتار، صرف گزارش از دیدگاه فیلسوفان نیست، بلکه هدفش ارائه تصویرى از فلسفه اسلامى معاصر و ایجاد زمینه براى رشد اندیشه فلسفى است.
از دیدگاه مؤلف پرداختن به فلسفه اسلامى معاصر آثار و فواید چندى دارد، از جمله اینکه این بحث نشان مىدهد که تفکر فلسفى در جهان اسلام استمرار دارد و نه تنها دوران فلسفه اسلامى به پایان نرسیده است، بلکه این سنت با شور و نشاط بیشترى، در پى گشودن افقهاى جدیدى در اندیشه فلسفى به پیش مىرود.
به علاوه طرح چنین بحثى افق دید فلسفهآموزان و فلسفهپژوهان را گسترده مىسازد و آنان را از محصور ماندن در چارچوبهاى محدود و غفلت از تنوع اندیشه فلسفى بازمىدارد. با این پژوهش، حجاب معاصرت کنار مىرود و از مهجور ماندن اندیشهها در میان انبوه بىشمار آثار و اندیشههاى عصر جدید، پیشگیرى مىشود. و در نهایت، آخرین یافتههاى فیلسوفان مسلمان و مسائل فلسفى جارى در اختیار اندیشمندان نسل نو قرار مىگیرد تا با پیگیرى آن مباحث توسط این نسل، کاروان اندیشه با سرعت بیشترى به حرکتش ادامه دهد.
فیلسوفانى که در این کتاب معرفى شدهاند عبارتاند از: امام خمینى قدس سره، علّامه سید محمدحسین طباطبائى، استاد شهید مرتضى مطهّرى، استاد مهدى حائرى یزدى، شهید سید محمّدباقر صدر، آیتاللّه محمدتقى جعفرى، استاد سید جلالالدین آشتیانى، آیتاللّه حسن حسنزاده آملى، آیتاللّه عبداللّه جوادى آملى، آیتاللّه محمدتقى مصباح و سیداحمد فردید و دکتر سیدحسین نصر.
در خاتمه این کتاب، مؤلف محترم به وضع عمومى فلسفه در ایران معاصر و برخى تحولات نو، که در فلسفهپژوهى معاصر اسلامى روى داده است، مىپردازند و مباحثى را ذیل عناوین زیر مىآورند: کثرت فیلسوفان و تنوع سلایق و علایق فلسفى؛ معرفى فلسفه اسلامى به دیگر ملل؛ توجه به تاریخ فلسفه؛ مطالعه فلسفه غرب؛ فلسفه تطبیقى یا مقایسهاى؛ توجه به دیگر شاخههاى فلسفه؛ تحول در آموزش فلسفه؛ عمومىشدن فلسفه؛ فارسىنگارى؛ فلسفه در خدمت دین؛ گرایش عرفانى فیلسوفان؛ غلبه بر مخالفان فلسفه؛ محوریت حوزه فلسفى قم؛ تداوم سیطره فلسفه صدرایى؛ آینده فلسفه و فلسفه آینده.
ویژگىها و نوآورىهاى کتاب
1. نگارش یک دوره فشرده تاریخ فلسفه اسلامى معاصر و معرفى استادان برجسته آن، کارى که تاکنون صورت نگرفته بود. فواید و نتایج این کار علمى در پیشبرد فلسفه اسلامى در مقدّمه کتاب بیان شده است.2. نثر روان و قابل فهم با حفظ استحکام و دقت؛3. انتخاب مناسب شخصیتها و مواضع آنها، بخصوص توجه به ارائه افکار استادان زنده فلسفه؛4. انتخاب مناسب مباحثى که تمرکز فیلسوف بر آن بیشتر بوده است؛5. طرح موضوعات متنوع و غیرتکرارى و آموزنده براى دانشپژوه فلسفه و نشان دادن غناى فلسفه اسلامى معاصر.
6. آشنا نمودن دانشپژوهان فلسفه با فضاى فلسفى معاصر و مباحث نو در فلسفه؛7. ارائه پیشنهادهاى راهگشا براى آموزش و گسترش تفکر عقلانى؛8. معرفى جامعى از ویژگىهاى فلسفه اسلامى معاصر در خاتمه کتاب؛9. بررسى تحلیلى و انتقادى بعضى از آراء جدید در فلسفه اسلامى، از جمله نقد آرائى در بحث معقولات، نظریه وجود ذهنى، وحدت وجود، اسلامىسازى علوم، نسبت علم و فلسفه، نظریه سنتگرایانه نصر، و نظام فلسفى فردید؛10. نشان دادن ایران به عنوان محور تفکر فلسفى در جهان اسلام و حوزه علمیه به عنوان قطب فلسفه اسلامى.
همچنانکه مؤلف یادآورى مىکند، این کتاب همه اندیشههاى فلیسوفان اسلامى معاصر را عرضه نمىکند، اما با ارائه نمونههایى و تحلیل آنها فضاى کلى تفکر فلسفى در فلسفه اسلامى را نشان مىدهد و براى نخستین بار سنت زنده و جارى فلسفى در ایران را که قطب فلسفى عالم اسلام است عرضه مىکند که این خود شرط لازم براى نوآورى و نظریهپردازى در عرصههاى مختلف فلسفى است. مطالعه این کتاب را به همه علاقهمندان به فلسفه، به ویژه طلّاب و دانشجویان این رشته توصیه مىکنم.
مصطفى اسلامى، دانشجوى کارشناسى ارشد فلسفه