مبنای اعتقادی شیعه در موضوع امامت
به گزارش خبرگزاری فارس دکتر محمد فنایی اشکوری در برنامه طرح تقویت مبانی اعتقادی و شبهه‌زدایی دینی در مصلای امام خمینی شهرکرد با اشاره به تفاوت دیدگاه شیعه و سنی در بحث جانشینی پیامبر اکرم (ص)، اظهار کرد: برخی بر این گمانند که تفاوت شیعه و سنی صرفا بر سر یک موضوع تاریخی و اختلاف بر سر دو فرد در جانشینی پیامبر اکرم(ص) پیش آمده است، در صورتیکه این تفاوت و اختلاف قبل از اینکه مسئله ای تاریخی باشد ریشۀ اعتقادی دارد و ناشی از تفاوت دو دیدگاه در مفهوم جانشینی پیامبر است.
وی افزود ما اهل سنت را برادران مسلمان خود می دانیم و به وحدت امت اسلامی معتقد و بر آن مصر هستیم و دامن زدن به اختلافات را به زیان امت اسلامی و به سود دشمنان بویژه صهیونیسم جنایتکار می دانیم. اما این به معنای آن نیست که از مباحث عقیدتی و کوشش برای فهم دین و گفتگو و مباحثه دینی اجتناب کنیم. اتفاقا برای وحدت ناچاریم درست یکدیگر را بشناسیم و از سوء فهم ها پیشگیری کنیم. از این رو ضمن تأکید بر مشترکات مذاهب اسلامی، تامل در فهم درست تفاوت ها بسیار ضروری است. مشترکات ما بسیار است. ما در اصول و فروع دین بیش از نود درصد اشتراک داریم و تفاوت ها بسیار کم است. اما یک تفاوت بنیادی و ریشه ای بین تشیع و تسنن وجود دارد که بسیار مهم است و آن تفاوت در بحث جانشینی پیامبر است. به عبارت دیگر، تفاوت در مفهوم امامت و خلافت مهمترین تفاوت بین شیعه و سنی و ریشه تفاوت های دیگر است.
وی با بیان اینکه یکی از شئون پیامبر اکرم(ص) دریافت وحی است، عنوان کرد: پیامبر اکرم(ص) مأمور رساندن پیام الهی به مردم است، چنانکه در علم دین و ابلاغ شریعت به مردم معصوم است و خطایی در فهم و عمل به دین ندارد.
استاد حوزه و دانشگاه ادامه داد: یکی دیگر از ویژگی‌های پیامبر اکرم(ص) این است که هم پیشوای معنوی و دینی و هم رهبر سیاسی و اجتماعی است.
فنایی اشکوری با تأکید بر اینکه پیامبر علاوه بر معلم و مبلغ دین بودن، اسوه و الگوی کامل دینداری است. ویژگی دیگر پیامبر این است که مصطفی یعنی برگزیدۀ خداست و پیامبر با رای و نظر مردم انتخاب نمی شود.
از نظر شیعه جانشین پیامبراکرم(ص)، که باید هدایت جامعه‌اسلامی را بر عهده بگیرد، باید تمامی شئونات پیامبراکرم (ص) غیر از دریافت وحی را عینا دارا باشد، زیرا پس از پیامبر اکرم(ص) که پیامبر خاتم است، جامعه نیاز به دریافت وحی ندارد، اما به سایر شئون پیامبر نیازمند است. همانطور که پیامبر اکرم(ص) در علم و عمل معصوم است و اسوه کامل است و رهبری دینی و سیاسی را برعهده دارد، امام که جانشین پیامبر است نیز همین شئون و ویژگی ها را دارد. و همانطور که پیامبر برگزیده خدا است، جانشین او نیز از دیدگاه شیعه از جانب خداوند منصوب می‌شود، و پیامبر او را تعیین و معرفی می کند، نه از راه های دیگر و دیگران نمی توانند این ویژگی ها را در وجود افراد کشف کنند.
استاد حوزه و دانشگاه در ادامه با بیان تفاوت‌های دیدگاه شیعه و سنی در مفهوم امامت و خلافت، گفت: در دیدگاه اهل تسنن خلیفه جامعه‌اسلامی لازم نیست ویژگی های یاد شده را داشته باشد. خلیفه کسی است که صرفا امور دنیوی مردم را در بعد اجتماعی مدیریت کند. از نظر اهل تسنن خلیفه یا با نظر یک شورا، یا با نصب خلیفه قبلی و یا با روش های دیگر انتخاب می شود. البته هیچ یک از این روش ها به آنچه که امروزه دموکراسی یعنی رای اکثریت گفته می شود هیچ شباهت و ربطی ندارد. همچنین می دانیم که خلافت پس از خلفای راشدین موروثی شد و به شکل سلطنت درآمد که مردم هم در آن هیچ نقشی نداشتند. خلفای اموی و عباسی از فاسد ترین و جنایت کار ترین حاکمان در طول تاریخ بوده اند.
فنایی اشکوری اضافه کرد: امامت از دیدگاه شیعه دارای همان شؤن پیامبری است، مگر دریافت وحی و تأسیس شریعت و این با خلافت مورد نظر اهل تسنن تفاوت عمیق و بنیادی دارد. بنابر این، تفاوت این دو مذهب تفاوتی عقیدتی و مفهومی است، نه صرفا تفاوتی تاریخی و اختلاف بر سر دو شخص.
دکتر فنائی اشکوری در دامه وارد بحث تاریخی شد و اظهار داشت: پس از این بحث مبنایی و اعتقادی بحث دوم که تاریخی و مصداقی است طرح می شود. پرسشی که طرح می شود این است که حال با توجه به ویژگی های یادشده، چه کسی برای جانشینی پیامبر شایسته است و راه شناخت و تعیین آن چیست.
وی افزود: با توجه به اینکه امام علی(ع) از کودکی زیرنظر بهترین معلم و مربی یعنی پیامبراکرم(ص) تربیت شده و نخستین کسی است که به او ایمان آورده، و در زندگی خود هیچگاه سابقه شرک و بت پرستی نداشته است، و نزدیک ترین شخص به پیامبر بوده و همیشه همراه او بوده و در راه اسلام بیش از هرکسی فداکاری و ایثار کرده و از نظر علم و دانش و معرفت و تقوا و شجاعت و مجاهده نظیری برای او متصور نیست، تنها کسی است که شایسته جانشینی پیامبر پس از او است. افزون بر این حضرت رسول (ص) در مناسبت های گوناگون از فضایل علی (ع) سخن گفته و او را به عنوان جانشین خود معرفی نموده است، مانند واقعۀ غدیر خم و احادیث بسیار دیگر مثل حدیث معروفی که فریقین نقل کرده اند که فرمود: انا مدینة العلم و علی بابها.
وی افزود: از دیدگاه شیعه همچنانکه پیامبر رهبر دینی، سیاسی و معنوی بود، امام نیز مرجع دینی، رهبر سیاسی و پیشوای معنوی است و بین این شؤن جدایی نیست. این سه شأن در یک فرد یعنی شخص امام جمع است و این به معنای همراهی و سازگاری دین و سیاست و معنویت است، اما از دیدگاه اهل تسنن خلیفه فقط رهبر سیاسی و اجتماعی است؛ مرجعیت دینی از آن شخص دیگری است و مرجعیت معنوی و عرفانی از آن شخصی سوم و از اینجا جدایی دین و سیاست و جدایی دین و عرفان و سیاست و ناسازگاری آنها پیدا می شود.
استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به اینکه تاریخ اسلام متاسفانه آن گونه که مقتضای آموزه های اسلامی و توصیه پیامبر بود پیش نرفت و بلکه برخلاف مسیری که پیامبراکرم(ص) برای آینده مسلمانان ترسیم کرده بود رقم خورد و این زمینه ای شد برای بروز انواع انحرافات و فسادها و در نتیجه عقب ماندگی جامعه اسلامی؛ تا جائی که شاهد هستیم سرزمین وحی و طلوع اسلام امروز در زیر سلطۀ فاسدترین حاکمان یعنی آل‌سعود قرار دارد که یکی از آثار شومش تروریسم تکفیری است که وحشیانه ترین رفتارها را بنام اسلام و سنت سلف انجام می دهند و چهره اسلام را در جهان زشت و خشن معرفی می کنند. اینها همه ناشی از جدا شدن از خط اصیل تفکر اسلامی است.