شاکله عرفان شیعی

مقاله “شاکله عرفان شیعی” منتشر شد:
محمد فنائی اشکوری، “شاکله عرفانی”، فصلنامه کتاب نقد، شماره 89-90، ص 33-79.

چکیده مقاله:

از آنجا که عرفان اسلامی جزئی لاینفک از اسلام و برخاسته از متن اسلام است، هم مکتب تسنن و هم مکتب تشیع برخوردار از عرفان هستند. منبع اصلی عرفان اسلامی قرآن و سنت پیامبر است که مشترک بین شیعه و سنی است؛ بنابراین، هم عارفان سنی داریم و هم عارفان شیعی. اما همانطور که کلام و فقه شیعه داریم، عرفان شیعه نیز خواهیم داشت و همانگونه که بین کلام و فقه شیعه و سنی به رغم اشتراک‌های بنیادیْ تفاوت‌هایی هست،‌ بین عرفان شیعی و سنّی هم در کنار اشتراک در ارکان و اصول آموزه های اسلامیْ تفاوت‌هایی هست که آنها را از هم متمایز می کند. مهمترین تفاوت در دیدگاه دو مکتبْ تفاوت در مفهوم امامت و خلافت است که هر یک آثار اعتقادی و عملی خاصی را در پی دارد. از آثار این تفاوت در دیدگاه این است که در تشیع، بین شریعت و عرفان و همچنین بین عرفان و سیاست هرگز ناسازگاری و تعارضی رخ نمی دهد؛ زیرا مرجعیت شرعی، معنوی و سیاسی از آن شخص واحد است که امام است؛ اما بر اساس خلافت و امکان جدایی بین مرجعیت شرعی، معنوی و سیاسی زمینه برای بروز اختلاف و ناسازگاری بین این ابعاد فراهم است.